隐是什么意思| 喜用神什么意思| le是什么元素| 便士是什么意思| 肚子里有虫子会有什么症状| 大连有什么好吃的| 珍珠母是什么东西| 漂洗什么意思| 什么是戒断反应| 八月八号什么星座| 湾仔码头水饺为什么贵| 一月7日是什么星座| 汉坦病毒是什么病| 尿路感染吃什么药最快| 太极贵人是什么意思| 丝丝入扣是什么意思| 头眩晕是什么原因引起的| 凤冈锌硒茶属于什么茶| 葡萄都有什么品种| 右耳烫代表什么预兆| 下午4点到5点是什么时辰| 甜胚子是什么做的| 鳖是什么动物| 蓟类植物是什么| 人中龙凤是什么意思| 6月14日什么星座| 脚水肿吃什么药| 无花果什么时候成熟| 郑中基为什么娶余思敏| dr拍片是检查什么的| 月经为什么推迟不来| 望穿秋水的意思是什么| 男人梦见血是什么预兆| 大便干燥吃什么药| 北京豆汁什么味道| 葬爱家族是什么意思| 刘邦和刘秀是什么关系| 什么叫轻度脂肪肝| 吃什么补血效果最好| 乙肝两对半45阳性是什么意思| 微博是什么意思| 生鱼又叫什么鱼| 负压引流器有什么作用| 董明珠什么星座| 饕餮长什么样子| 眼睛发蓝是什么原因| 遗精吃什么药| 圆脸适合什么短发| 河蚌吃什么食物| 脑供血不足吃什么食物| 三点水一个希读什么| 阳痿早泄用什么药| 1月27日什么星座| 大雪是什么意思| 一切尽在不言中是什么意思| 什么样的包皮需要做手术| 炖鸡放什么调料| 七月十一日是什么日子| 虚不受补吃什么中成药| 风寒感冒吃什么消炎药| 渡劫是什么意思| 高血压挂什么科| 为什么手会不自觉的抖| 指甲紫色是什么原因| 六角恐龙吃什么| 宜余事勿取是什么意思| 日仄念什么| 阴虚火旺有什么症状| 儿童语言迟缓挂什么科| 4岁属什么生肖| 5s是什么| 宝宝惊跳反射什么时候消失| 去医院检查怀孕挂什么科| 左胸下面是什么部位| 相什么无什么| 小孩睡觉出汗是什么原因| 睡眠模式是什么意思| 天天喝奶茶有什么危害| 醛固酮高吃什么降压药| 缺碘会有什么症状| 吃什么东西对眼睛好| 水黄是什么原因| 吃什么可以长胖| 易烊千玺原名叫什么| 上火便秘吃什么最快排便| 担担面是什么面| 瘙痒是什么意思| 聂的拼音是什么| 茜草别名又叫什么| 电影bd是什么意思| 胆红素高吃什么食物能降得快| 小腹胀胀的是什么原因| 双侧附睾头囊肿是什么意思| 孩子走路晚是什么原因| 皮皮虾吃什么| 82年的拉菲是什么意思| 怀璧其罪是什么意思| 平均红细胞体积偏低是什么意思| 心率快是什么原因引起的| 秒男是什么意思| CA是什么激素| 老年人腿无力是什么原因导致的| 一月8日是什么星座| 人生得意须尽欢什么意思| 得艾滋病的人有什么症状| 命里有时终须有命里无时莫强求什么意思| 秦二世叫什么名字| 正对什么| religion什么意思| 眼压高是什么意思| 6月6什么星座| 爆竹声中一岁除下一句是什么| 西藏有什么大学| 吃什么补充dha| 钢镚是什么意思| 右附件区囊肿是什么意思| 熊猫长什么样| 11月14号是什么星座| 金黄金黄的什么填空| 腿毛旺盛是什么原因| cpi指数上涨意味着什么| ra是什么| 手上为什么会有小水泡| 胃不好吃什么水果好| 常放屁是什么原因| 为什么同房不怀孕原因| 梦见被蛇咬是什么意思| 日本为什么要侵略中国| 屁股流血是什么原因| 晕厥是什么意思| 姜水什么时候喝最好| 小孩咳嗽不能吃什么食物| 面色无华什么意思| 剁椒鱼头是什么鱼头| 薄熙来犯了什么罪| 紫色心情是什么意思| 什么食物含蛋白质多| 一什么网| 交警罚款不交有什么后果| 牙疼吃什么好| rh因子阳性是什么意思| 脸颊两侧长痘痘什么原因| 亚甲炎是什么病| 舌炎是什么症状| 什么药可以降尿酸| qjqj什么烟| 为什么容易出汗| 荷花鱼是什么鱼| 儿童脾胃不好吃什么调理脾胃| 掉头发严重吃什么东西可以改善| 心肌缺血吃什么药好| 什么自如| 五塔标行军散有什么功效| 尖斌卡引是什么意思| e抗原阳性是什么意思| 鲤鱼爱吃什么食物| 办护照有什么要求| 什么萌| 剖腹产后可以吃什么食物| 猫吐是什么原因| 7月份可以种什么菜| 张钧甯为什么读mi| tel是什么意思啊| 阳性对照是什么意思| 结婚婚检都检查什么项目| fsh是什么激素| 一什么| 宇五行属什么| 五石散是什么| 谷丙转氨酶是检查什么的| 试桩是什么意思| 月经后是什么期| 孕妇吃香蕉对胎儿有什么好处| 我国最早的中医学专著是什么| 珍珠奶茶的珍珠是什么做的| 生育酚是什么| 阿米巴病是什么病| 法西斯战争是什么意思| 失孤什么意思| 最大的沙漠是什么沙漠| 小孩子坐飞机需要什么证件| 沈阳有什么好玩的地方| 热伤风吃什么药好得快| 脂浊是什么意思| 跳蚤怕什么东西| 寅时五行属什么| futa是什么意思| 精神什么意思| 宫禁糜烂用什么药| 喝茶有什么坏处| 梦见抓鱼是什么意思| 残联是什么性质的单位| 宫腔镜是什么手术| 晕厥是什么意思| 热得什么填空| 为什么会突发脑溢血| 为什么会有盆腔炎| 雌激素过高吃什么药| 世界八大奇迹是什么| 高密度脂蛋白胆固醇高是什么意思| 嘴唇薄的男人面相代表什么意味| 罪恶感什么意思| ed患者是什么意思| 电视黑屏是什么原因| 惠州有什么特产| 夏天肚子疼是什么原因| 红细胞偏低是什么原因| 84年属鼠是什么命| 食用碱是什么| 日本为什么偷袭珍珠港| 现在什么时辰| 什么是宾格| 6月17号什么星座| 鞭挞是什么意思| 尿道炎什么症状| 毒龙什么意思| 特警是干什么的| 克卜勒是什么意思| 疱疹吃什么药好| 车仔面为什么叫车仔面| 属鼠的和什么属相相克| 独立户口需要什么条件办理| 河蚌用什么呼吸| 传播什么| 嗓子疼吃什么药见效最快| 长公主是皇上的什么人| 叶酸什么时候吃合适| 罗红霉素和红霉素有什么区别| 塔克是什么食物| 晚上睡觉脚抽筋是什么原因引起的| 蛇为什么有毒| 经常性头疼是什么原因| 五岳是什么意思| 屁多是什么原因造成的| 水母是什么动物| 瞳孔扩散意味着什么| spyder是什么品牌| 心神不定是什么生肖| 阿拉蕾什么意思| 五险都有什么险| 翘首企盼是什么意思| 梦见大蛇是什么预兆| 什么叫屌丝| 草包是什么意思| 黄体囊肿是什么意思| 射手座是什么象星座| 胆固醇高吃什么食物最好| 蓝朋友什么意思| 浑身没劲吃什么药| 什么降血脂效果最好的| 端午节有什么活动| 四大才子中状元是什么生肖| 嚣张是什么意思| 节气是什么意思| 口腔溃疡是什么原因造成的| 膝盖内侧疼吃什么药| 尿酸高适合喝什么汤| 1984年属鼠的是什么命| 印度的全称是什么| 男生适合什么发型| 什么颜色的头发显白| 钙片什么时候吃最好吸收| 五浊恶世是什么意思| 织锦是什么面料| 百度Gaan na inhoud

麦乳精是什么

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Italiaanse Republiek
Repubblica Italiana (Italiaans)
Vlag van Itali? Wapen van Itali?
Vlag Wapen
Volkslied: Il Canto degli Italiani
(Italiaans vir: "Die Lied van die Italianers")
Ligging van Itali?
Hoofstad Rome 百度 由于纹身在中国文化里一直备受争议,社会也普遍不认同纹身文化,所以看到纹身的人,第一印象会将地痞流氓联系在一起。

41°54′N 12°29′O / 41.900°N 12.483°O / 41.900; 12.483

Grootste stad Rome
Amptelike tale Italiaans
Regering Unitêre parlementêre
grondwetlike republiek
Sergio Mattarella
Giorgia Meloni
Onafhanklikheid
Vorming
? Unifikasie
? Republiek
? Huidige grondwet


17 Maart 1861
2 Junie 1946
1 Januarie 1948
Oppervlakte
 - Totaal
 
 - Water (%)
 
301 340[1] km2  (71ste)
116 350 myl2
1,24 (2015)[2]
Bevolking
 - 2023-skatting
 - 2011-sensus
 - Digtheid
 
58 916 404[3] (25ste)
59 433 744[4]
201,3 / km2 (71ste)
521,4 / myl2
BBP (KKP)
 - Totaal
 - Per capita
2024-skatting

$3 287 miljard[5] (13de)
$56 016[5] (30ste)

BBP (nominaal)
 - Totaal
 - Per capita
2024-skatting

$2 284 miljard[5] (8ste)
$38 926[5] (26ste)

MOI (2021) 0,895[6] (30ste)  –  baie hoog
Gini (2022) 32,7[7] –  medium
Geldeenheid Euro (€) (EUR)
Tydsone
 - Somertyd
MET (UTC+1)
MEST (UTC+2)
Internet-TLD .it
Skakelkode +39
Portaal Europa

Itali? (Italiaans: Italia, [i?ta?lja], ), amptelik die Italiaanse Republiek (Repubblica Italiana, [re?pubblika ita?lja?na]), is 'n land in Suid-Europa wat – naas die Povlakte in Noord-Itali? – grotendeels uit die stewelvormige Appenyne-skiereiland sowel as twee groot eilande in die Middellandse See bestaan: Sisili? (Sicilia) en Sardini? (Sardegna). Daarbenewens behoort kleiner eilande in die Middellandse See soos Capri en Elba ook tot Itali?. Die land het 'n gematigde Sentraal-Europese klimaat in die noorde en 'n Mediterreense in die suidelike landsdele.

Nasa-Satellietbeeld van Itali? in Maart 2003
Die Alpynse meer Lago Maggiore op die grens tussen Itali? en Switserland
Jong meisies in die tradisionele kleredrag van Ovodda, Sardini?
'n Lamborghini Gallardo van Itali? se padpolisie en snelwegpatrollie Polizia Stradale (wat deel uitmaak van die Staatspolisie of Polizia di Stato)

Aan die noordekant word dit begrens deur die Alpe, en grens aan Frankryk in die noordweste, Switserland en Oostenryk in die noorde en Sloweni? in die noordooste. Suid van die Italiaanse vasteland is die eilandstaat Malta gele? wat nie deel uitmaak van Itali? nie.

Dikwels word Itali? as 'n land van besondere skoonheid beskryf – met 'n veelvuldigheid aan landskapsvorme. Die noorde van die land word deur die ruwe bergwêreld van die Alpe beslaan. Die hoogste bergpieke is in die Monte Rosa-massief langs die grens met Switserland en in die Mont Blanc-massief in die Frans-Italiaanse grensgebied gele?. Net suid van die westelike Alpe het gletsers diep valleie in die bergrotse gesny en 'n Alpynse landskap van mere geskep wat suidwaarts tot die Povallei en die Pi?mont strek.

Toskane, 'n historiese landskap in westelike Sentraal-Itali?, is een van die belangrikste kultuurlandskappe van Europa met 'n ryk geskiedenis. As kernland van die Renaissance het dit kulturele invloed ver buite Itali? se grense uitgeoefen. 'n Tweede groot bergreeks, die Appenyne, strek vanaf die die Sentraal-Alpe suidwaarts. In die omgewing van Rome strek dit oor byna die hele wydte van die Italiaanse stewel-skiereiland. Dit vernou in Suid-Itali? waar twee wye kusvlaktes aan weerskante van die berge gele? is – een langs die Tirreense See, die ander langs die Adriatiese See.

Groot dele van die suidelike Appenyne het as byna ongerepte wildernis bewaar gebly. Hierdie landskap is die habitat van dierspesies wat elders in Europa nog nouliks aangetref word, soos wolwe en bere. Tektonies is die suidelike Appenyne-bergwêreld een van die mees onstabiele streke in Europa met aktiewe vulkane, waaronder die majestueuse Vesuvius wat 'n konstante bedreiging vir die miljoenestad Napels en eilande in die Golf van Napels inhou. Wes en suidwes van Itali? is die land se twee grootste eilande gele?, Sardini? en Sisili?.

Vanaf die eerste 1ste eeu v.C. tot die 5de eeu was Itali? in 'n enkele ryk verenig, die Romeinse Ryk. Itali? se besonderse topografie het vervolgens oor eeue heen die politieke geskiedenis en geografie van die land bepaal. Die bou van paaie is deur ontoeganklike bergterrein belemmer sodat kommunikasie, handel en ander betrekkinge tussen die verskeie landsdele dikwels tot 'n minimum beperk was. In Italiaanse stede en streke is sodoende 'n sterk onafhanklike gees geskep. Stadstate soos Venesi? en Genua het hulle liewer tot die see gewend om handel met ander Mediterreense gebiede te dryf. Elke streek het sy spesifieke dialek van Italiaans en sy eie kookkuns ontwikkel.

Nog in 1847 was die land in politieke opsig verdeel in agt onafhanklike state en kon die Oostenrykse staatsman en minister van buitelandse sake Klemens von Metternich sy beroemde en omstrede uitspraak doen waarvolgens Itali? eintlik geen nasie was nie, maar net une expression géographique, 'n suiwer geografiese term,[8] terwyl die Italiaanse skrywer Umberto Eco in 'n onderhoud met die Franse dagblad Le Monde taal as die band beskryf het wat die verskillende streke van Itali? en hul bewoners saamsnoer.[9]

In teenstelling met lande soos byvoorbeeld Frankryk, Engeland en Duitsland, wat reeds vroeg in hul geskiedenis as eenheidstate gevestig het, is die verskillende landsdele van Itali? eers betreklik laat met die 19de eeuse Risorgimento-beweging in 'n gemeenskaplike monargie verenig, wat tussen 1861 en 1946 deur die Huis van Savoje regeer is. Vinnige industrialisering het bygedra tot die land se nuut verworwe status as een van Europa se groot moondhede wat vanaf die 1880's 'n koloniale ryk in Noord- en Oos-Afrika gevestig het.

Groot verliese is in die Eerste Wêreldoorlog gely waarin Itali? tussen 1915 en 1918 aan die kant van die geallieerdes teen die Duitse Keiserryk en Oostenryk-Hongarye geveg het. Alhoewel die staatsgebied met die insluiting van Suid-Tirol vergroot is, het sosiale en politieke onluste 'n klimaat geskep wat die weg gebaan het vir die magsoorname deur die fascistiese beweging onder Benito Mussolini in 1922.

As bondgenoot van die Spilmoondhede, die Duitse Ryk en Japan, gedurende die Tweede Wêreldoorlog het Itali? 'n verpletterende neerlaag gely. Koloniale besittings in Afrika het hierna verlore gegaan, terwyl 'n klein gebied in die noordooste aan Joego-Slawi? afgestaan moes word. In Junie 1946 is die monargiese regeringstelsel in 'n referendum verwerp en die Republiek Itali? geproklameer.

Itali? is 'n stigterslid van die Europese Unie en die NAVO asook 'n lidland van die Verenigde Nasies. Dit maak deel uit van die Eurosone.

Etimologie

[wysig | wysig bron]

Die oorsprong van die woord Italia is onbekend, maar dit is minstens 3000 jaar oud.[10] Aanvanklik het hierdie term na 'n klein streek in die suide van Itali? verwys en toe ook die suidelike Apennyne en later die hele skiereiland ingesluit. Taalkundiges en historici het al verskeie hipotese opgestel, waarvan een sê, dat die woord van die antike volk Italiker (Italus) afgelei is, op sy beurt afkomstig van vitulus, wat kalf beteken.[11]

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]

Voor- en Vroe? geskiedenis

[wysig | wysig bron]
Die Chimera van Arezzo, van die bekendste voorbeelde van Etruskiese kuns (5de eeu v.C.)
Matera met sy Neolitiese Sassi word as een van die oudste stede wêreldwyd beskou[12]

Die Geskiedenis van Itali? met 'n hominiede vestiging op die Apennyne-skiereiland en die omliggende eilande is minstens 1,3 tot 1,7 miljoen jaar oud; die moderne mens het sowat 43 000 tot 45 000 jaar gelede in Itali? verskyn en duisende jare lang langs die Neanderdaller geleef. Tot in die 6de eeu v.C. het jag, visvang en versammel die grondslag van die bestaan gevorm.

Teen 6100 v.c. het eerste groeperings van buite die skiereiland, glo van oorsese gebiede soos Suid-Anatoli? en die Nabye Ooste, landbou saamgebring en die jagter-versamelaars verdring. Gedurende die 2de eeu v.C. het vir die eerste keer uit dorpies eerste stadagtige nedersettings geword en die samelewings het eerste duidelike spore van hi?rargie? getoon.

Die uit skriftelike bronne bekende geskiedenis van Itali? skop eers na die vestiging van Italiese volke af. Nes hulle het die Etruskiese kultuur, wie se herkoms onbekend is, rondom 600 v.C. 'n bloeitydperk beleef. Gedurende die 8ste eeu v.C. het die Griekse kolonisasie van die Suid-Italiaanse vasteland en Sisili? begin, en langs die weskus van dié eiland het die Fenisi?rs hulle gevestig. Hierdie kolonies het later tot Kartago behoort.

Antieke tydperk

[wysig | wysig bron]
Die Colosseum in Rome; opgerig in 80 n.C.
Die Romeinse Ryk rondom 117 n.C.

Reeds voor die Romeinse tydperk was Itali?, veral Sentraal- (Etruri?) en Suid-Itali? (Magna Graecia), 'n belangrike Europese kulturele sentrum. Vanaf die 4de eeu v.C. het die Romeinse uitbreiding begin, in 146 v.C. is beide Korinthe en Kartago verniel, die verowering van die Mediterreense gebied, later ook dele van Sentraal- en Noord-Europa het kulturele invloede en mense uit die hele ryk en die aangrensende gebiede na Itali? gebring. Die skiereiland het die sentrum van die Romeinse Ryk gevorm en met klein uitsonderinge tot die ontbinding van die Wes-Romeinse Ryk in 476 gebly. Daarmee het 'n verandering in die landbou-ekonomiese basis gepaard gegaan, wat aanvanklik uit boere bestaan en tot 'n stelsel van 'n wye Latifundien op die grondslag van slawerny ontwikkel het. 'n Digte padnetwerk het die groeiende stede met mekaar verbind, waarvolgens die ruil van goedere, maar ook die afhanklikheid van eksterne goedere, soos Noord-Afrikaanse koring en olyfolie, gegroei het.

In die laat oudheid het nes slawerny en die vrye boere nuwe stelsels soos die heffing aan die grond – Kolonat – verskyn, alhoewel nog rondom 500 tussen vrye en onvrye Kolonen onderskei is. Gedurende die 4de eeu n.C. is die Christendom tot amptelike godsdiens verhef.

Oor eeue heen was Itali? die spilpunt van die Romeinse Ryk. In 41 v.C. is die Italiaanse kernland, wat voorheen tot die Rubicon by Rimini gestrek het, met die provinsie Gallia Cisalpina uitgebrei. Sisili? en Sardini? (asook Korsika) is eers later deur Diocletianus se herbelyning by die Moederland Itali? (Dioecesis Italiae) bygevoeg.

Middeleeue

[wysig | wysig bron]
Piazza San Marco in Venesi?
Ysterkroon van die konings van Itali?

Na die inval van die Gote en die Lombarde (410 en 568) het die land in verskeie heerskappye verval. In die 8ste en 9de eeu, veral onder Pepyn die Korte en Karel die Grote, het die Franke Itali? oorheers, maar onder Karel se opvolgers het 'n aparte Koninkryk Itali? begin ontwikkel. Vanaf Otto die Grote se bewind het Itali? oorwegend tot die Heilige Romeinse Ryk behoort, terwyl die suide vir 'n lang tydperk deel van die Bisantynse Ryk was. In 827 het egter Arabiere Sisili? en dele van Suid-Itali? verower.

In die 11de eeu het oor dekades heen die Normanne Suid-Itali? verower. Met die groei van beide handel en verkeer het veral die stede van Noord-Itali? in die 11de eeu meer en meer onafhanklik geword. Die Normanne en die meeste Noord-Italiaanse stede het tydens die Investituurstryd tussen 1076 en 1122 die pous ondersteun.

Met die ondergang van die Staufer-dinastie het in 1268 hul pogings om die dalende gesag van die ryk in Itali? te hernu, misluk, alhoewel Hendrik VI die Suid-Italiaanse Normandiese Ryk deur huwelik bygekry het. Vanaf 1268 was in Suid-Itali? die Franse Anjou-dinastie aan bewind. Die Noorde is deur amper selfstandige stede, wat formeel tot die Heilige Romeinse Ryk behoort het, oorheers.

Renaissance

[wysig | wysig bron]
Die Katedraal van Florence is van die bekendste bakens van die Renaissance
Itali? rondom 1494

In die Itali? van die laat 14de eeu het die Renaissance begin verskyn; die 15de en 16de eeu word as kernperiode beskou. Die wesenskenmerk was die herlewing van die antieke gees en die Humanisme was die oorheersende geestelike beweging. Dit het met 'n herorientasie van die wetenskap van 'n teosentriese na 'n antroposentriese aanskouing gepaard gegaan.

Gedurende die 14de en 15de eeu het magte met 'n groot ekonomiese en kulturele voorsprong verskyn. Van die vernaamstes was die Hertogdom Milaan, die republieke Venesi?, Genua en Florence, die Koninkryk Napels en die Pouslike Staat, maar ook Ferrara en Mantua. Hierdie stede het in wisselende koalisies politieke mag en hulpbronne van die Italiaanse skiereilande onder mekaar verdeel en 'n relatief ho? vlak aan politieke vryheid gewaarborg, wat tot nuwe wetenskaplike en kulturele inspirasies gelei het. Die groot fortuine, wat deur handel ontstaan het, het groot openbare en private kunsprojekte vergemaklik. Daarbenewens het die ontwikkeling van die pragmatiese geletterdheid reeds in die vroe? 13de eeu 'n opswaai beleef, wat die korrespondensie van die koopmans aangespoor en die geletterdheid laat groei het, waardeur meer en meer mense geletterd geword het.

Gedurende die 15de eeu was Itali? onder die mees verstedelikte gebiede in Europa.

Moderne tyd

[wysig | wysig bron]

16de tot 18de eeu

[wysig | wysig bron]
Kaart van die Napoleontiese Koninkryk Itali? in 1807
Itali? rondom 1796

Die agteruitgang van Itali? het onmiddellik na die ontdekking van die Amerikas in 1492 begin, aangesien die handelsbedrywighede van die Wes-Europese lande na die oorsese kolonies verskuif het, ook weens die oorheersing van die Middellandse Meer deur die Ottomaanse Ryk. In politieke opsig het Itali? onder die invloed van ander magte gekom. Gedurende die 16de eeu het Frankryk en Spanje om die oppergesag oor die skiereiland meegeding. Die Slag by Pavia in 1525 het tot die oorheersing van Spanje gelei, wat Suid-Itali? en Lombardye verower het. In 1797 is uit die Cispadaniese Republiek en die Transpadaniese Republiek die Cisalpiniese Republiek gevorm, wat in 1805 ontbind is.

In 1796 het Franse Rewolusietroepe Noord-Itali? verower. In 1805 het Napoleon Bonaparte homself in Milaan tot Koning van Itali? gekroon. Na die Slag van Waterloo in 1815 het Itali? onder die invloedsfeer van die Keiserryk Oostenryk en later Oostenryk-Hongarye geval. Gedurende die langste tydperk tussen die 16de tot die vroe? 19de eeu was Itali? onder die gesag van ander magte.

19de eeu

[wysig | wysig bron]
Bersaglieri (Italiaans vir "skutte") verower Rome en voltooi daarmee die Unifikasie van Itali?, September 1870
Giuseppe Garibaldi (links) ontmoet op 26 Oktober 1860 Koning Victor Emmanuel II by Teano

Die Italiaanse nasionale beweging in die 19de eeu word dikwels Risorgimento (Italiaans vir: "herlewing") genoem. Onder leiding van die Huis van Savoje, konings van Sardini?-Pi?mont, en aangedryf deur vrywillige troepe onder Giuseppe Garibaldi is gedurende drie onafhanklikheidsoorlo? (1848 tot 1870) Itali? verenig. Op 17 Maart 1861 is Victor Emmanuel II in Turyn as koning van Itali? geproklameer. In 1865 is die hoofstad na Florence verskuif. In 1866 is na die derde onafhanklikheidsoorlog die voorheen Oostenrykse Veneto en Frioeli? by die Koninkryk Itali? ingelyf.

Rome is in September 1870 verower en het in 1871 die Italiaanse hoofstad geword. Daarbuite het Itali? gepoog om sy eie koloniale ryk op te rig, aan die Horing van Afrika (vanaf 1890 Eritrea; Ethiopi?) en in Libi?. Die meeste ander Europese magte het reeds 'n lang koloniale geskiedenis opgeteken; maar Itali? het in 1871, nes die Duitse Keiserryk, nog geen eie kolonies gehad nie.

Eerste Wêreldoorlog, Fascisme en Tweede Wêreldoorlog

[wysig | wysig bron]
Britse soldate by Calvi Risorta tydens die Itali?-veldtog, 1943
Alpini tydens die Guerra Bianca van die Eerste Wêreldoorlog, 1915
Itali? na die verdrag van St. Germain in 1919

Itali? het, ondanks sy lidmaatskap in die Drievoudige Verbond (met die Duitse Keiserryk en Oostenryk-Hongarye), in 1915 by die Drievoudige Entente aangesluit. Laasgenoemde alliansie het in die Londense geheime kontrak territoriale winste belowe, waardeur die Koninkryk aan die se?vierende kant van die Geallieerdes Julies-Veneto, Trentino en die Duitstalige Suid-Tirol kon annekseer.

In Oktober 1922 het Benito Mussolini en sy Fascisti na die Opmars na Rome die bewind oorgeneem. Stap-stap het Mussolini die Koninkryk in 'n totalitere staat omgeskep en homself onder die titel Duce ("leier") as staatsleier ge?nstalleer. Op 3 Oktober 1935 het Itali? die Keiserryk van Ethiopi? oorval en geannekseer. Hierdie met die internasionale reg teenstrydige besetting het deel gevorm van Mussolini se plan om die ou Romeinse Ryk te laat herleef. Met verskeie ooreenkomste het Mussolini se Itali? 'n bondgenoot van Nazi-Duitsland onder Adolf Hitler geword (byvoorbeeld met die sogenaamde "Verdrag van Staal" in Mei 1939). In Junie 1940 het Itali? uiteindelik aan die kant van Duitsland en Japan (Achse Berlin-Rom-Tokio) die Tweede Wêreldoorlog betree.

Op 10 Julie 1943 het die Itali?-veldtog van die westelike Geallieerdes begin; na swaar nederlae is Mussolini op 25 Julie 1943 van die Fascistiese Grote Raad afgesit en vasgevang. Koning Victor Emanuel III het die bevel oor die troepe oorgeneem en vir maarskalk Pietro Badoglio opdrag gegee om 'n militêre regering te vorm. Badoglio het die Fascistiese Party en sy onderdele volgens wet vir ontbind verklaar. Op 8 September het die regering Badoglio met die Geallieerdes die Wapenstilstand van Cassibile gesluit en Itali? het die Spilmoondhede verlaat. Gedurende die oorlog is sowat 198 500 Italianers dood.[13]

Die daaropvolgende inval van die Duitse Wehrmacht het tot die weerstand van die Resistenza gelei. Die Duitse Ryk het probeer om die "swarthemde" weer aan bewind te bring en op 12 September 1943 is Mussolini bevry. Noord-Itali? tot by Rome is deur Duitse troepe beset en onder 'n regering van Mussolini geplaas, wat die "Italiaanse Sosiale Republiek" geproklameer het. Hierdie parallelle regering was 'n bondgenoot van Duitsland, het oorlog teen die van die Geallieerdes besette dele van Itali? verklaar en in Noord-Itali? teen Italiaanse partisane geveg.

Vervolgens is veral Sentraal-Itali? gedurende swaar gevegte langs die front erg verwoes. Burgerlikes was die teiken van Duitse weerwraak. Die regering Badoglio het op 13 Oktober 1943 oorlog teen Duitsland verklaar, wat die laaste 18 maande van die Tweede Wêreldoorlog sou duur. Nadat die Duitse troepe in Junie 1944 tot by die "Gotelyn" in die Apennyne onttrek en Italiaanse partisane hul aanvalle op Duitse soldate versterk het, het die Duitse Wehrmacht met nuwe massamoorde aan burgerlikes en ander oorlogsmisdade deur Duitse en Italiaanse fascistiese troepe reageer. Op 29 April en 2 Mei 1945 het die Weermaggroep C aan die westelike Geallieerdes oorgegee.

Naoorlogse tydperk

[wysig | wysig bron]
Herdenking op 29 Mei 1967 ter geleentheid van die tiende verjaarsdag van die Romeinse verdrae

Na afloop van die oorlog het Itali? sy kolonies kwytgeraak – met uitsondering van Italiaans-Somaliland, wat in 1950 deur die Verenigde Nasies vir 'n verdere tien jaar aan Itali? oorhandig is. Die Italiaanse Moederland het grootliks van gebiedsverliese gespaar gebly (die grootste deel van Julies-Veneto is aan Joego-Slawi?, d.w.s. die huidige Sloweni? en Kroasi?, die Italiaanse Dodekanese aan Griekeland, die gemeentes Tende en La Brigue aan Frankryk oorhandig.

'n Grondwetgewende Vergadering het op 22 Desember 1947 die Costituzione della Repubblica Italiana ("Grondwet van die Italiaanse Republiek") goedgekeur. Hierdie grondwet het op 1 Januarie 1948 in werking getree.

Die naoorlogse tydperk in Itali? is binnelands veral deur wisselende regerings gekenmerk, alhoewel tot in 1990 vier dekades onder die Christelike Demokrate, en buitelands deur die stigting van die Europese Ekonomiese Gemeenskap en ekonomies deur die ekonomiese wonderwerk. Na dekades se ho? inflasie (die lira het 'n groot deel van sy waarde verloor) is in die 1990's nuwe lenings stopgesit, om die Maastricht-kriterias in te pas en die euro as nuwe geldeenheid in te voer.

Aan die begin van die 1990's is die politieke elite as gevolg van die korrupsieskandaal Tangentopoli en die Mani pulite se regsondersoeke uitgeruil.

Hedendaagse tydperk

[wysig | wysig bron]

Vanaf 1994 tot 2011 is die Italiaanse politiek deur party-alliansies rondom Silvio Berlusconi asook wisselende sentraal-linkse-koalisies gekenmerk. In 2011 is hy deur Mario Monti opgevolg, veral weens die sedert 2009 smeulende Eurokrisis en die ho? staatsskuld van Itali?, en Monti het 'n kabinet van partylose deskundiges saamgestel. Hy is deur die Kabinet Letta (28 April 2013 tot 22 Februarie 2014) en Kabinet Renzi onder Matteo Renzi opgevolg.[14]

Renzi se beplande herontwerp van die Grondwet is op 4 Desember 2016 deur die kiesers verwerp, waarna Renzi bedank het. Paolo Gentiloni het die nuwe eerste minister geword.[15] Na die verkiesings in 2018 is 'n koalisie, bestaande uit Vyfsterbeweging en Lega Nord onder die partylose eerste minister Giuseppe Conte gevorm, wat op 1 Junie 2018 ingesweer is. Nadat Lega Nord die koalisie verlaat het, het Conte sy kabinet hersien, wat vanaf 5 September 2019 naas die Vyfsterbeweging deur die Partito Democratico, Liberi e Uguali, Italia Viva en die Movimento Associativo Italiani all’Estero ondersteun is. Nadat dié koalisie verbrokkel het en Conte moes bedank, is Mario Draghi, voormalige president van die Europese Sentrale Bank, opdrag gegee om 'n nuwe regering te vorm. Hy is op 13 Februarie 2014 ingesweer en het 'n koalisie gelei bestaande uit Lega Nord, die Vyfsterbeweging en die Partito Democratico.[16] Sedert 22 Oktober 2022 dien Giorgia Meloni van Fratelli d'Italia as eerste minister. Sy lei 'n koalisie bestaande uit Fratelli d'Italia, Lega en Forza Italia.

Geografie

[wysig | wysig bron]

Oppervlakte en topografie

[wysig | wysig bron]
Die topografie van Itali?

Itali? het 'n oppervlakte van 301 300 km2 en is sodoende ietwat kleiner as die Suid-Afrikaanse provinsie Noord-Kaap (361 830 km2). Groot dele van die staatsgebied strek as Appenynse skiereiland ver in die Middellandse See uit, met 'n maksimale afstand tussen die uiterste noordweste en suidooste van 1 200 km. Die internasionale grens in die noorde strek oor 1 900 km (488 km met Frankryk, 734 km met Switserland, 430 km met Oostenryk en 232 km met Sloweni?). Die kuslyn is heelwat langer met sowat 7 500 km.

As Italiaanse ekslawe, wat volledig deur Switserse gebied omsluit word, geniet Campione d'Italia spesiale voorregte. Die nedersetting met 'n bevolking van sowat 2 000, wat deur die Meer van Lugano, die nedersettings Bissone en Caprino asook bergpieke (Sighignola) van die res van die Italiaanse staatsgebied geskei word, is sterk in die Switserse ekonomie ge?ntegreer en gebruik die Switserse frank as geldeenheid. Die onafhanklike Republiek San Marino en die Vatikaanstad vorm enklawes op Italiaanse staatsgebied.

35 persent van die oppervlakte word deur berggebiede (montagne) beslaan (veral die Noord-Italiaanse Alpe en die Appenyne-bergreeks in Sentraal-Itali?), 23 persent deur vlaktes (pianure; die Povlakte in Noord-Itali? is die grootste laagvlakte in Europa met 48 000 km2) en 42 persent uit heuwellande (colline).

Eilande

[wysig | wysig bron]
Die strand van La Pelosa (Spiagga della Pelosa) naby Stintino op Sardini? word danksy sy deursigtige siaanblou water onder die mooistes in Itali? gereken

Die twee grootste eilande in die Middellandse See, Sisili? en Sardini?, maak deel uit van die Italiaanse staatsgebied. Sowat 'n sesde van die totale landoppervlakte word deur see- of riviereilande beslaan – met sowat 350 see-eilande (insluitende dertien argipels), 'n honderdtal strandmeer- en meer- asook enkele riviereilande (soos die Isola Tiberina in Rome se Tiberrivier). 32 van die provinsie Venesi? se strandmeereilande is bewoon. Net sowat 'n tiende van alle Italianers is eilandbewoners.

Ekonomie

[wysig | wysig bron]

Oorsig

[wysig | wysig bron]

Ná die Tweede Wêreldoorlog het Itali? 'n merkwaardige ekonomiese transformasie en ingrypende strukturele veranderinge ondergaan wat dikwels as "naoorlogse ekonomiese wonder" beskryf word. Die land, wat tradisioneel sterk op landbou gesteun het, het binne 'n betreklik kort tydperk gevorder tot een van die mees ge?ndustrialiseerde nasies ter wêreld. Die dryfkragte agter hierdie ontwikkeling was grotendeels klein en middelgroot ondernemings in familiebesit wat in uitvoergerigte sektore werksaam was.

Itali? is die agtste grootste ekonomie ter wêreld en die vierde grootste in Europa na Duitsland, die Verenigde Koninkryk en Frankryk. Volgens die nominale produksiewaarde is Itali? die Tweede grootste nywerheidsland in Europa na Duitsland.[17]

Die Italiaanse ekonomie word steeds gekenmerk deur 'n ho? aandeel innovatiewe en buigsame klein en middelgroot ondernemings wat suksesvol op die wêreldmark meeding – ondanks die betreklik ho? belastingtariewe en burokratiese struikelblokke van hul tuismark. Hulle fokus op produkte en dienste van ho? gehalte volgens klante se verwagtinge en algemene verbruikerstendense. Hierdie ondernemings, wat grotendeels in die noorde van die land gesetel is, deel baie eienskappe met hul Duitse eweknie? met wie hulle omvattende handelsbande handhaaf. So word baie onderdele vir die Duitse motorbedryf deur Italiaanse ondernemings verskaf.

Ekonomiese ontwikkeling in die Eurosone

[wysig | wysig bron]
Ontwerp en produkte van wêreldfaam:
Delta + Alessi ? Ferrari F8 Tributo ? Valpollicella-wyn in Verona ? De’Longhi espresso- en koffiemasjien

Alhoewel Itali? onder die wêreld se voorste nywerheidslande gereken word en oor 'n hoogs ontwikkelde industri?le sektor beskik (wat die tweede hoogste bydrae tot die bruto binnelandse produk (BBP) van enige EU-lidstaat lewer en net deur Duitsland se sekondêre sektor oortref word), het sy ekonomie sedert die land se toetreding tot die Eurosone feitlik geen groei meer getoon nie. Ekonome wys veral daarop dat die Italiaanse ekonomie sedert omstreeks 1995 geen noemenswaardige groei in produktiwiteit (gemeet as BBP per werkuur) meer ervaar het nie – in teenstelling met die meeste ander westerse lande wat 'n kontinue en standhoudende groei in produktiwiteit getoon het. Groei in produktiwiteit word as die belangrikste ekonomiese aanwyser vir 'n ekonomie se langtermyn-vooruitsigte beskou.[18]

Luigi Zingales, professor in finansies aan die Universiteit van Chicago, en Bruno Pellegrino, wat aan die Universiteit van Kaliforni? te Los Angeles verbonde is, het navorsing gedoen oor die onderliggende probleme wat groei in Itali? strem. Volgens hulle is daar 'n sterk korrelasie tussen die "baantjies-vir-boeties"-beleid van baie Italiaanse bestuurders en die trae aanvaarding en toepassing van nuwe tegnologie? wat groei kan dryf.[19]

Groei, buitelandse handel en skuldlas

[wysig | wysig bron]

As gevolg van die finansi?le krisis van 2009, waartydens Itali? se ekonomie met 9 persent gekrimp het, is daar enkele jare lank hoegenaamd geen groei meer aangeteken nie. Eers in 2015 het die ekonomie sy groei hervat met 0,8 persent. Hierdie groei het versnel tot 0,9 persent in 2016 en 1,5 persent in 2017. Uitvoere het in 2017 gestyg met 7,4 persent terwyl invoere met 9 persent toegeneem het. Die handeloorskot het gestyg tot €47,45 miljard. Die inflasiekoers was 1,2 persent. In die derde kwartaal van 2018 het die Italiaanse ekonomie egter weer begin stagneer. Eers in die derde kwartaal van 2019 het dit onverwags met 0,1 persent gegroei.[20]

Dit is Itali? se stygende skuldlas wat as sorgwekkend beskou word. Gemeet in persent van die bruto binnelandse produk het dit toegeneem van 105,7 in 2008 (ou berekeningsmetode) tot 112,5 persent in 2009 (nuwe berekeningsmetode volgens SEC 2010) en 131,8 persent (of €2,3 biljoen) in 2017 – meer as dubbel so hoog as die Eurosone se amptelike limiet van 60 persent.[21] Ter herfinansiering van die staatsskuld – tans word jaarliks nuwe lenings ter waarde van €400 miljard benodig – is die Italiaanse regering aangewese op internasionale markte – en die welwillendheid van leners. Nadat die agentskap Moody's Itali? se kredietgradering vir langtermyn-staatseffekte op 19 Oktober 2018 tot Baa3 (stabiel) verlaag het – een stap bo rommelstatus – en kapitaal uit die land onttrek is, is beleggersvertroue broodnodig.[22]

Dit is veral klein privaat beleggers in Itali? en Italiaanse banke – naas Itali? se Sentrale Bank – wat in staatseffekte belê het. Die Italiaanse banksektor het volgens ontleders geld, wat deur die Europese Sentrale Bank beskikbaar gestel is om likiditeit op markte in die Eurosone te verhoog, eerder aangewend om staatseffekte te koop as om krediete vir Italiaanse ondernemings toe te staan. Van al die lenings, wat wél deur Italiaanse banke beskikbaar gestel is, word volgens statistieke van die Wêreldbank 14,4 persent as sogenaamde probleem-lenings beskou – merkbaar meer as die Eurosone se gemiddeld van 3,4 persent.[23]

Ekonomiese aanwyser 2019 2020 2021
BBP in miljard € (nominaal) 1788 1632 1755
BBP in miljard € (KKP) 2455 2245 2399
BBP per capita (nominaal) 29 609 27 037 29 095
Re?le groei van BBP per capita (KKP) 0,5 -8,9 5,0
BBP per capita
(in koopkragstandaarde)
2017:
29 100
2018:
29 700
2019:
30 300

Bron: Germany Trade and Invest (GTAI): Wirtschaftsdaten kompakt Italien (Mai 2020).
Gegewens vir 2020 en 2021 berus op skattings

'n Ekonomies verdeelde land

[wysig | wysig bron]
'n Kaart van Italiaanse streke volgens BBP per capita in 2018

Itali? word dikwels as 'n ekonomies verdeelde land beskryf – met hoogs ontwikkelde en welvarende streke in die noorde en noordooste wat met sektore soos ho?tegnologie, masjienbou en die vervaardiging van verskillende luukse goedere 'n sterker ekonomiese basis het as baie streke van Noord-Europa en sowat 75 persent tot die land se welvaart bydra. Geweste soos Trentino-Suid-Tirol het buitegewoon lae werkloosheidsyfers in vergelyking met ander gebiede in die EU. Sommige Italiaanse ondernemings – waaronder baie klein- en middelgroot maatskappye in familiebesit – is wêreldmarkleiers ten opsigte van voedselprodukte en verbruikersgoedere van ho? gehalte. Ook is daar 'n uitstekende moderne infrastruktuur met ho?spoed-treindienste en meer gebiede met ultrasnelle internettoegang deur middel van glasvesel.[24]

Aan die ander kant bly die histories onderontwikkelde suide of Mezzogiorno met 'n oorwegend agrariese ekonomie en laer per capita-inkomste. Strukturele en langtermynwerkloosheid bly hier 'n groot uitdaging, net soos werkloosheid onder die jeug van heel Itali?. In Augustus 2018 was 31 persent van jong Italianers tussen die ouderdom van 15 en 24 jaar sonder werk. Dit was die derde hoogste syfer in die Europese Unie.[25] Burokratiese strukture en onbuigsame arbeidswette het net soos ho? vlakke van korrupsie 'n nadelige uitwerking op die arbeidsmark en die ekonomie in sy geheel. Die ou Italiaanse konsensus tussen werkgewers en -nemers – laer salarisse en lone in ruil vir veilige langtermyn-werkkontrakte – het al jare lank uitgedien. Ho? kwalifikasies is nie langer 'n waarborg vir vaste aanstellings en leefbare salarisse nie. Die getal gekwalifiseerdes, wat 'n heenkome in die buiteland probeer vind, het toegeneem.[26]

Die Italiaanse regering moet met sy ekonomiese en sosiale beleid dus 'n verskeidenheid uitdagings aanpak. Terwyl ekonome in die binne- en buiteland 'n beroep op die regering gedoen het om met sy begroting op ekonomiese groei te fokus, het die regeringspartye ook 'n agenda vir sosiale verandering – 'n belofte wat hulle in die verkiesingsveldtog gemaak het. Tot dusver is die Italiaanse sosiale welvaartstelsel swakker ontwikkel as dié van ander Europese nywerheidslande. Langtermyn-werkloosheid beteken dat mense in armoede moet leef aangesien die Italiaanse staat tot dusver vir 'n maksimum van twee jaar finansi?le steun verskaf – mits 'n werknemer bydraes vir die werkloosheidversekeringsfonds betaal het. Die huidige regering beplan om hierdie steun oor 'n langer termyn en vir alle werknemers te betaal. Na raming is daar sowat 6,5 miljoen persone wat reeds op die lang termyn werkloos is – veral in die armer streke van Itali? suid van Rome met werkloosheidsyfers van tot 30 persent. Die Italiaanse vise-premier en minister vir ekonomiese ontwikkeling, arbeid en sosiale beleid, Luigi di Maio (Vyf Sterre-beweging), beplan om maandeliks €780 aan langtermyn-werkloses uit te betaal wat aktief werk soek.[27] Daarnaas sal die normale aftree-ouderdom verlaag word.

'n Ander punt op die agenda is 'n belastinghervorming vir klein en baie klein ondernemings. Klein en middelgroot ondernemings het ook met burokratiese struikelblokke te kampe. Sodra hulle byvoorbeeld meer as vyftig werknemers in diens het, is hulle verplig om 'n vakbondsekretaris aan te stel. Baie entrepreneurs het hulle ondernemings derhalwe nie uitgebou nie om hierdie soort inmenging te vermy.[28]

Itali? se skadu-ekonomie

[wysig | wysig bron]

Merkwaardig is die groot omvang van Itali? se informele sektor of skadu-ekonomie (veral in die landbou-, bou- en dienstebedryf) wat volgens regeringsverslae op minstens 20 persent van die totale ekonomiese aktiwiteit beraam word en die Italiaanse staat jaarliks meer as €100 miljard aan verlore belastinginkomste kos. Al word dit nie in amptelike statistieke weerspie?l nie, dra die informele sektor grootliks by tot Itali? se ekonomiese groei – en groei twee keer so snel as die formele sektor.[29] Geld, wat in die skadu-ekonomie verdien word, is immers beskikbaar vir wettige privaat verbruik.

Energievoorsiening

[wysig | wysig bron]
Die Reschenmeer in Suid-Tirol is tussen 1947 en 1949 ingedam vir 'n nuwe waterkragsentrale. Landbougrond en die Middeleeuse Sint Katharinakerk in die dorpie Alt-Graun het in die damwater versink

Daar is kleiner hoeveelhede aardgas- en ruolie-reserwes wat ontgin word, waarby die olie- en gasontginning 'n afnemende tendens toon. In 2017 is 5,3 miljard kubieke meter gas en 86 duisend bpd (1 bpd staan gelyk aan een vat met 159,1 liter per dag) ru-olie ontgin. Die totale oliereserwes word op 0,6 miljard vate beraam.[30]

Itali? is sterk afhanklik van energie-invoere wat in sowat 79 persent van sy behoeftes voorsien. 'n Voorstel om hierdie afhanklikheid deur die hervatting van kernkragprojekte te verminder is in 'n referendum, wat op 12 en 13 Junie 2011 gehou is, deur Italiaanse kiesers verwerp.

Tans voorsien ruolie in 36 persent van die land se energiebehoeftes, gevolg deur aardgas met 35 persent, hernieubare energiebronne met 15 persent, vaste brandstowwe met 9 persent en ingevoerde elektrisiteit met vyf persent.[31] Subsidies vir hernieubare energiebronne is deur nuwe wetgewing in Junie 2014 beperk. Stadige groei word verwag by die ontwikkeling van son- en windenergie. Biomassa en biogas speel nog geen noemenswaardige rol nie.

Ekonomiese sektore

[wysig | wysig bron]
Modebedryf
Die Italiaanse modebedryf is een van die voorste produsente en uitvoerders op die wêreldmark. Die foto wys mode en bybehore wat deur die Venesiaanse modeontwerper Antonia Sautter ontwerp is

Die Italiaanse modebedryf word tradisioneel onder die kernsektore van die ekonomie gereken. Sy omset het in 2017 met 2,4 persent gegroei tot €54,1 miljard. Die bedryf groei oneweredig – so het verkope van eindprodukte soos klere, skoene en bybehore soos sakke gestyg, terwyl die afset van voorprodukte soos tekstielstowwe jare lank gestagneer het. In 2017 het albei deelsektore groei getoon.[32] Uitvoere het in 2017 vir die eerste keer die €30 miljardkerf verbygesteek.

Tans vind in die bedryf 'n belangrike omwenteling plaas, veral as gevolg van die digitalisering van vervaardigings- en bemarkingsprosesse en die groeiende aanlynhandel. Ook word meer aandag aan volhoubaarheid geskenk.

Politiek

[wysig | wysig bron]

Staatstigting

[wysig | wysig bron]
Uitslag van die Italiaanse referendum oor die regeringsvorm in 1946

Ná die Tweede Wêreldoorlog het Italiaanse kiesers op 2 Junie 1946 in 'n referendum die toekomstige politieke bedeling (republiek of monargie) en die afgevaardigdes vir 'n grondwetlike vergadering bepaal. 89,1 persent van die 28 miljoen stemgeregtigde kiesers het hul stemme uitgebring. Vir die eerste keer was ook vroue stemgeregtig.

Die eindresultaat is op 18 Junie 1946 deur die Italiaanse Kassasiehof bekendgemaak: 54,27 persent van die uitgebragte stemme was ten gunste van 'n republikeinse staatsvorm, terwyl 45,73 persent die voorkeur aan 'n monargiese stelsel gegee het. 1,5 miljoen stembriewe is ongeldig verklaar (waarvan 1,1 miljoen leeg was). Interessant genoeg was Noord- en Suid-Itali? verdeeld oor die toekomstige politieke bedeling. In die noorde het 66,2 persent van kiesers ten gunste van 'n republiek gestem, terwyl die suide 'n monargiese stelsel met 63,8 persent goedgekeur het.

Ongewenste immigrasie

[wysig | wysig bron]

Ongewenste immigrasie uit EU-lidstate, Afrikalande en die Nabye Ooste het een van die grootste uitdagings vir die Italiaanse owerheid geword. So is net die helfte van alle Sinti en Roma in die land (na wie in Itali? na aanleiding van hul nomadiese leefstyl as nomadi verwys word) Italiaanse burgers, terwyl tienduisende uit die voormalige Joegoslawi? en ander Balkanlande die vrye beweging van werknemers in die Europese Unie misbruik het om hulle in Itali? te vestig waar hulle in kampe gehuisves moet word.

Die huisvesting van ongewenste migrante uit Derdewêreldlande het volgens nuusberigte 'n winsgewende bedryf vir georganiseerde misdaad geword. Terwyl sommige kriminele netwerke daarvan beskuldig word dat hulle saam met neofasciste by etniese suiwerings in sekere woonbuurte betrokke is, verdien ander miljoene deur die beskikbaarstelling van behuising vir migrante.

In die tydperk tussen Augustus 2018 en Julie 2019 het sowat 9 000 asielsoekers en onwettige migrante Itali? binnegekom.[33]

Administratiewe verdeling

[wysig | wysig bron]
Kaart van Itali?
Kaart van Italiaanse provinsies
Kaart van città metropolitane in Itali?

Itali? word administratief onderverdeel in twintig streke (regioni), veertien stedelike gebiede met besondere status, 93 provinsies en 7 981 munisipaliteite. Op 1 Januarie 2015 is die bevoegdhede van nege provinsies deur dieselfde aantal metropolitane stede met besondere status (città metropolitane) oorgeneem. Artikel 114 van die Italiaanse grondwet re?l die bevoegdhede van alle administratiewe eenhede en ken verskillende vlakke van selfregering en politieke outonomie aan hulle toe.

Die twintig administratiewe streke (regioni, enkelvoud regione), waarvan vyf 'n spesiale outonome status (statuto speciale) geniet, aangedui deur 'n *, is:

Città metropolitane

[wysig | wysig bron]

In April 2014 het die Italiaanse parlement 'n wet (n. 56/2014) afgekondig wat die provinsiale status van die land se tien grootste stedelike nedersettings verhoog het tot dié van metropolitane stede (città metropolitane) – in 'n poging om nuwe vorme van intermunisipale samewerking en ko?rdinasie in Itali? se grootste metropolitaanse gebiede te bevorder. Terwyl die wet die skepping van 'n institusionele raamwerk hiervoor re?l, het die betrokke metropolitane stede die vryheid en verantwoordelikheid om self die omvang en diepte van die samewerking tussen munisipaliteite te bepaal.[34]

Demografie

[wysig | wysig bron]
Itali? se bevolkingsdigtheid volgens die 2011-sensus
Kaart van Itali? se amptelik erkende minderhede[35]

Itali? se bevolking van 60,5 miljoen is oneweredig oor die land versprei. So kontrasteer die dig bevolkte Noord-Italiaanse Povlakte, waar die miljoenestede Milaan en Turyn en die groot agglomerasies rondom Verona, Vicenza en Padua gele? is, net soos die kusgebiede rondom Genua, Napels, Rome, Bari, Catania en Palermo met die yl bevolkte bergagtige binneland waar met Florence en Bologna slegs twee stedelike nedersettings met bevolkings van meer as 300 000 aangetref word. Die hartland van die Suid-Italiaanse streke Kalabri? en Basilicata is net soos die binneland van die eiland Sardini? yl bevolk.

Itali? word deur 'n demografiese struktuurverandering met lae of selfs negatiewe bevolkingsgroei en veroudering geraak. Die fertiliteitskoers is die laagste in die Europese Unie – met 8 geboortes per 1 000 inwoners in 2015[36] – asook een van die laagstes ter wêreld. Die veroudering van die Italiaanse samelewing het eers sedert 2015 weens afnemende immigrasiesyfers tot 'n bevolkingsafname gelei.

Bevolkingsgroei en -verandering 2008–2019 (persentasie)

[wysig | wysig bron]
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
+0,66 +0,46 +0,31 +0,17 +0,27 +1,16 +0,92 -0,10 -0,17 -0,15 -0,17 -0,1

Bron: Statista 2019 / Wêreldbank. Besoek op 6 Oktober 2019

Ouderdomstruktuur

[wysig | wysig bron]

Itali? is – ná Japan – die land met die hoogste gemiddelde ouderdoms-mediaan ter wêreld in 2020 – 47,3 jaar. Dit beteken dat een helfte van die bevolking in 2020 jonger en die ander ouer sal wees as 47,3 jaar.[37]

Ouderdomstruktuur in 2020
Ouderdomsgroep Aandeel
0-14 jaar 13,0%
15-24 jaar 9,6%
25-64 jaar 54,1%
65 jaar en ouer 23,3%

Kultuur

[wysig | wysig bron]
Basiliek van Sint Franciskus, Assisi

Al is Itali? 'n betreklik jong nasie as politieke entiteit, strek sy kulturele tradisies ver terug in die geskiedenis. Sy identiteit is gevorm in die glanstye van die Romeinse Ryk, die Renaissance- en die Baroktydperk. So is Itali? die land met die meeste Unesco-wêrelderfenisgebiede (altesaam 53, waarvan 48 kulturele en vyf natuurerfenisgebiede).

Die besteding aan kultuur en die bewaring van kunsskatte deur die Italiaanse staat, administratiewe streke en munisipaliteite is laer as die gemiddeld van alle lidstate van die Europese Unie. In 2015 het dit byvoorbeeld slegs 0,19 persent van die jaarlikse nasionale begroting beloop. In dieselfde jaar is egter die belastingvoordele vir die bevordering van kuns, kultuur en die kultuurerfenis verbreed asook bykomende befondsing van groot kultuurprojekte en die bewaring van nasionale monumente beloof.

Nasionale kulturele aangeleenthede val in die ressort van die ministerium vir kulturele monumente, kulturele aktiwiteite en toerisme (Ministero dei Beni e delle Attività Culturali e del Turismo). Kultuurbevordering in die buiteland word deur 83 kultuurinstitute geko?rdineer wat plaaslike kultuurprogramme aanbied, terwyl die Dante Alighieri-maatskappy met 88 institute in Itali? en 401 in die buiteland die Italiaanse taal bevorder.

Sport

[wysig | wysig bron]
Die Italiaanse nasionale sokkerspan tydens die FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1982 in Spanje
Itali? speel teen Wallis tydens die Sesnasies-toernooi in 2007

Die sport wat by verre die gewildste is in Itali?, is sokker. Die Italiaanse nasionale sokkerspan, Gli Azzurri – "die bloues", is een van die suksesvolste nasionale sokkerspanne wêreldwyd en hulle het die FIFA Sokker-Wêreldbeker vier keer gewen (in 1934, 1938, 1982 en 2006), asook die UEFA Europa-beker twee keer (in 1968 en 2021). Italiaanse sokkerspanne kon reeds 48 belangrike Europese trofe? verower, wat van Itali? die tweede suksesvolste nasie in Europa maak. Itali? se hoogste sokkerliga is die Serie A, gevolg deur die Serie B.

Ander gewilde sportsoorte sluit in vlugbal, basketbal en rugby. Rugby geniet 'n ho? vlak van gewildheid, veral in die noorde van dié land. Die Italiaanse nasionale rugbyspan ding in die Sesnasies-toernooi met Engeland, Frankryk, Ierland, Skotland en Wallis mee, en neem gereeld aan die Rugbywêreldbeker deel.

Die Giro d'Italia is 'n belangrike fietswedren wat elke Mei gehou word en tot die drie Grand Tours behoort, saam met die Tour de France en die Vuelta a Espa?a. In Formule Een word sedert 1950 die Italiaanse Grand Prix aangebied, oorwegend in Monza.

Itali? het al verskeie groot sportgeleenthede soos twee FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooie (in 1934 en 1990), een Olimpiese Somerspele (in 1960 in Rome) en twee Olimpiese Winterspele (in 1956 in Cortina d'Ampezzo en 2006 in Turyn) gehuisves. In 2026 sal Cortina d'Ampezzo saam met Milaan as gashere van die Olimpiese Winterspele 2026 optree.

Vakansiedae

[wysig | wysig bron]
Die Festa della Liberazione is op 25 April 2009 in Florence gedenk
Die Festa della Repubblica is op 2 Junie 2005 in Itali? gedenk
Datum Afrikaanse Naam Plaaslike Naam Opmerking
1 Januarie Nuwejaarsdag Capodanno  
6 Januarie Driekoningedag Epifania  
Veranderend Paassondag Pasqua  
Veranderend Paasmaandag Lunedì di Pasqua  
25 April Herdenking van bevryding Liberazione 1945
1 Mei Werkersdag Festa del Lavoro  
2 Junie Republiekdag Festa della Repubblica 1946
15 Augustus Mariahemelvaart Assunzione  
1 November Allerheilige Tutti i Santi  
8 Desember Onbevlekte Ontvangenis van Maria Immacolata  
25 Desember Kersfees Natale  
26 Desember St. Stefandag Santo Stefano  
31 Desember Oujaarsaand San Silvestro  

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. (en) "Italy". Central Intelligence Agency. Besoek op 7 Maart 2024.
  2. (en) "Surface water and surface water change". OESO. Besoek op 7 Maart 2024.
  3. (it) "Bilancio demografico mensile e popolazione residente per sesso, anno 2023". Nasionale Statistiekinstituut. Besoek op 7 Maart 2024.
  4. (it) "Resident population and population change". Nasionale Statistiekinstituut. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Oktober 2019. Besoek op 12 Mei 2014.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 (en) "Italy". Internasionale Monetêre Fonds. Oktober 2023. Besoek op 7 Maart 2024.
  6. (en) "Human Development Report 2021/2022" (PDF). United Nations Development Programme. 2021. Besoek op 7 Maart 2024.
  7. (en) "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". Eurostat. Besoek op 7 Maart 2024.
  8. (fr) Clio Voyages culturels – Paul Guichonnet: Le sentiment national Italien. Besoek op 5 Augustus 2018
  9. (fr) Le Monde, 18 Maart 2011: Umberto Eco : "L’Italie, c’est avant tout une langue". Besoek op 5 Augustus 2018 Geargiveer 11 September 2018 op Wayback Machine
  10. (it) Alberto Manco: Italia. Disegno storico-linguistico. L’Orientale, Neapel 2009, ISBN 978-88-95044-62-0
  11. (en) J. P. Mallory, D. Q. Adams: Encyclopedia of Indo-European Culture. Fitzroy and Dearborn, Londen 1997, bl. 24.
  12. (en) smithsonianmag.com – How Matera Went From Ancient Civilization to Slum to a Hidden Gem
  13. (en) Charles T. O’Reilly: Forgotten Battles. Italy’s War of Liberation, 1943–1945. Lexington, Lanham 2001, bl. 162, nota 40.
  14. (it) governo italiano
  15. (de) "Gentiloni gewinnt Vertrauensabstimmung im italienischen Senat", besoek op 15 Desember 2016.
  16. (en) "Mario Draghi's new government to be sworn in on Saturday". The Guardian. 13 Februarie 2021. Besoek op 7 Maart 2024.
  17. (de) GTAI Germany Trade and Invest: SWOT-Analyse Italien (Dezember 2018). Besoek op 6 Februarie 2019[dooie skakel]
  18. (en) The Conversation, 6 Maart 2018: Italy’s economy has ‘cronyism disease,’ but will its next government treat it? Besoek op 9 November 2018
  19. (en) Bruno Pellegrino en Luigi Zingales: Diagnosing the Italian Disease. New Working Paper Series No. 14. Chicago: Stigler Center for the Study of the Economy and the State – University of Chicago Booth School of Business 2018
  20. (en) Trading Economics: Italy GDP Growth Rate. Besoek op 4 November 2019
  21. (de) Duitse Departement van Buitelandse Sake: Itali? – Ekonomiese situasie. Besoek op 9 November 2018 Geargiveer 25 Maart 2019 op Wayback Machine
  22. (en) Trading Economics: Italy. Besoek op 10 November 2018
  23. (de) WirtschaftsWoche, 12 November 2018: Profianleger meiden Italien und sorgen sich um Europa. Besoek op 13 November 2018
  24. (de) euractiv.de, 23 Oktober 2018: Die wichtigsten Antworten zum Italien-Chaos. Besoek op 9 November 2018
  25. (de) statista – Das Statistik-Portal. Europ?ische Union: Jugendarbeitslosenquoten in den Mitgliedsstaaten im August 2018. Besoek op 11 November 2018
  26. (de) Die Welt, 20 Februarie 2012: Italiens Talente flüchten ins Ausland. Besoek op 13 November 2018
  27. (de) euractiv.de, 23 Oktober 2018: Die wichtigsten Antworten zum Italien-Chaos. Besoek op 11 November 2018
  28. (de) MSN Finanzen, 13 November 2018: Roms Staatsverschuldung: Profianleger meiden Italien und sorgen sich um Europa. Besoek op 13 November 2018
  29. (de) Der Standard, 30 Oktober 2017: Schattenwirtschaft stimuliert Italiens Wachstum. Besoek op 11 November 2018
  30. (de) GTAI Germany Trade and Invest: Wirtschaftsdaten kompakt – Italien Mai 2019[dooie skakel]
  31. (de) Duitse Departement van Buitelandse Sake: Itali? – Ekonomie. Besoek op 5 Augustus 2018 Geargiveer 25 Maart 2019 op Wayback Machine
  32. (de) GTAI Germany Trade and Invest, 25 Mei 2018: Italienische Modeindustrie auf Innovationskurs. Besoek op 6 Februarie 2019[dooie skakel]
  33. (de) Frankfurter Allgemeine Zeitung, 5 September 2019: Fünf Sterne und PD – Das sind die Prüfsteine für Italiens neue Regierung. Besoek op 6 Oktober 2019
  34. (en) OECD: Governing the Metropolitan City of Venice. Paris: OECD Publishing 2015, bl. 7
  35. (it) "Lingue di Minoranza e Scuola: Carta Generale". www.minoranze-linguistiche-scuola.it. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Februarie 2019. Besoek op 16 Julie 2016.
  36. (en) TheLocal.it, 23 September 2016: The real reasons young Italians aren't having kids. Besoek op 8 Oktober 2019
  37. (de) Statista.com: Die 20 L?nder mit dem h?chsten Durchschnittsalter der Bev?lkerung im Jahr 2020 (Altersmedian in Jahren). Besoek op 6 Oktober 2019

Bronnelys

[wysig | wysig bron]
Algemeen

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Wiki-bronne

Italiaanse regering

Italiaanse toeristekantoor | Agenzia Nazionale Turismo

Media


Vlag van Itali?

Administratiewe streke van Itali?

Abruzze (Abruzzo) ? Apuli? (Puglia) ? Basilicata ? Kalabri? (Calabria) ? Kampani? (Campania) ? Emilia-Romagna ? Friuli-Venezia Giulia ? Latium (Lazio) ? Liguri? (Liguria) ? Lombardye (Lombardia) ? Marke (Marche) ? Molise ? Pi?mont (Piemonte) ? Sardini? (Sardegna) ? Sisili? (Sicilia) ? Toskane (Toscana) ? Trentino-Suid-Tirol (Trentino-Alto Adige) ? Umbri? (Umbria) ? Valle d'Aosta ? Veneto

侧颜杀是什么意思 米黄是什么颜色 带状疱疹是什么样的 梦见洗衣服是什么意思 考上公务员意味着什么
金牛座女和什么星座最配 推拿和按摩有什么区别 正月初二是什么星座的 柯什么意思 什么食物胆固醇含量高
hk是什么意思 鸡肉和什么菜搭配最好 脚裂口子是什么原因 伊玛目是什么意思 讨厌是什么意思
属牛的跟什么属相最配 微信头像用什么好 腰椎间盘突出有什么症状 吃什么可以偷偷流产 dob值阳性是什么意思
阿莫西林不能和什么药一起吃hcv9jop6ns5r.cn 血糖高饮食需要注意什么hcv8jop6ns9r.cn 美女的胸长什么样hcv9jop5ns0r.cn 就让我爱你把你捧在手心里是什么歌hcv8jop7ns7r.cn 什么的枝干hcv8jop0ns3r.cn
倾慕是什么意思hcv9jop5ns7r.cn 卡号是什么hcv8jop9ns8r.cn 肚子胀气放屁吃什么药hcv7jop7ns1r.cn 能量是什么hcv8jop3ns5r.cn 吃什么补钙最快hcv7jop5ns6r.cn
不想要孩子用什么办法最好hcv8jop5ns9r.cn 脸上长痣是什么原因造成的hcv9jop4ns2r.cn 生不逢时是什么意思bjcbxg.com 什么的天空填合适的词hcv8jop2ns6r.cn 葡萄糖属于什么糖hcv9jop7ns2r.cn
霉菌性阴道炎吃什么消炎药hcv9jop4ns5r.cn vans属于什么档次hcv9jop5ns5r.cn 小炒皇是什么菜hcv7jop9ns8r.cn 秋天的风像什么hebeidezhi.com 来月经有什么症状hcv9jop6ns4r.cn
百度